Τι πρέπει να γνωρίζεις για το χταπόδι

Το χταπόδι είναι μαλάκιο με οκτώ πόδια και μαλακό σώμα. 

Υπάρχουν 300 είδη που συμπεριλαμβάνονται στην ομοταξία Κεφαλόποδα μαζί με τα καλαμάρια, τις σουπιές και τα ναυτιλοειδή. Όπως και τα άλλα κεφαλόποδα, το χταπόδι είναι αμφίπλευρα συμμετρικό με δύο μάτια και ένα ράμφος, με το στόμα στο κεντρικό σημείο μεταξύ των ποδιών τα λεγόμενα "πλοκάμια". Το μαλακό σώμα μπορεί να αλλάξει γρήγορα το σχήμα του, επιτρέποντας στα χταπόδια να περάσουν μέσα από μικρά κενά. Όταν κολυμπούν το κεφάλι προηγείται των ποδιών.

Το σιφόνι χρησιμοποιείται τόσο για αναπνοή όσο και για μετακίνηση, εκτοξεύοντας έναν πίδακα νερού. 

Τα χταπόδια έχουν περίπλοκο νευρικό σύστημα και εξαιρετική όραση, και είναι από τα πιο έξυπνα και πολύμορφα από όλα τα ασπόνδυλα.

Τα χταπόδια κατοικούν σε διάφορες περιοχές του ωκεανού, σε κοραλλιογενείς ύφαλους, σε πελάγη και τον θαλάσσιο βυθό. Μερικά ζουν στην ακτή και άλλα σε αβυσσαία βάθη.

Τα περισσότερα είδη αναπτύσσονται γρήγορα, ωριμάζουν νωρίς και είναι βραχύβια. Κατά την αναπαραγωγή, το αρσενικό χρησιμοποιεί ένα ειδικά προσαρμοσμένο βραχίονα για να παραδώσει μια δέσμη σπέρματος μέσα στην κοιλότητα του θηλυκού μανδύα και έπειτα γερνά και πεθαίνει.

Το θηλυκό αποθέτει τα γονιμοποιημένα ωάρια σε μια φωλιά και τα φροντίζει μέχρι να εκκολαφθούν, οπότε και πεθαίνει.

Οι τεχνικές προστασίας από αρπακτικά περιλαμβάνουν την εκτόξευση μελάνης, τη χρήση καμουφλάζ και απειλητικές αντιδράσεις και τη δυνατότητα ταχείας διαφυγής και κάλυψης. Όλα τα χταπόδια είναι δηλητηριώδη, αλλά μόνο τα χταπόδια με μπλε δακτυλίους είναι θανατηφόρα για τον άνθρωπο.

Σίγουρα δεν έχετε δει χταπόδι να γεννάει… 

Η μαμά χταποδίνα κάθεται στα βράχια και το σώμα της είναι γεμάτο με μικρές διάφανες σακουλίτσες, στο εσωτερικό των οποίων υπάρχουν τα χταποδάκια.

Περιμένει υπομονετικά τη γέννησή τους και τα φροντίζει ανελλιπώς τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους. Η εκκόλαψη των αυγών, 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας γίνεται. Όπως φαίνεται και στο βίντεο, (στο τέλος του άρθρου) το νερό γέμισε με μικροσκοπικά χταποδάκια που κάνουν την πρώτη βόλτα τους στη ζωή!

Τα χταπόδια έχουν δύο εγκεφάλους και τρεις καρδιές. Ο ένας εγκέφαλος ελέγχει τα πλοκάμια και ο άλλος κάνει όλες τις υπόλοιπες δουλειές. Φέρει επίσης τον κεντρικό εγκέφαλο, με πολύ ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα. Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από 3 καρδιές από τις οποίες οι δύο ωθούν το αίμα στα βράγχια και η τρίτη στο υπόλοιπο σώμα. Η μεταφορά οξυγόνου εξυπηρετείται από την πρωτεΐνη αιμοκυανίνη η οποία περιέχει χαλκό και έχει γαλάζιο χρώμα.

Τα χταπόδια έχουν σχετικά μικρή διάρκεια ζωής. Μερικά είδη ζουν μόλις έξι μήνες. Μεγαλύτερα είδη, όπως το γιγάντιο χταπόδι του Ειρηνικού, μπορεί να ζήσει έως και πέντε χρόνια κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Η αναπαραγωγή είναι η μία αιτία θανάτου: τα αρσενικά μπορούν να ζήσουν μόνο για λίγους μήνες μετά το ζευγάρωμα, ενώ τα θηλυκά πεθαίνουν λίγο μετά την εκκόλαψη των αυγών τους. Παραμελούν να φάνε κατά τη διάρκεια του ενός μήνα περίπου που φροντίζουν τα αυγά τους και τελικά πεθαίνουν από την πείνα.

Τα χταπόδια είναι πολύ έξυπνα, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ασπόνδυλο. Η ακριβής έκταση της νοημοσύνης και της ικανότητάς τους να μαθαίνουν αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ των βιολόγων. Πειράματα έχουν δώσει στοιχεία ύπαρξης ενός συστήματος μνήμης, το οποίο μπορεί να αποθηκεύει μνήμες μικρής αλλά και μεγάλης διάρκειας.

Έχουν εξαιρετικό πολύπλοκο νευρικό σύστημα, από το οποίο μόνο ένα μέρος του εντοπίζεται στον εγκέφαλο. Τα 2/3 των νευρώνων ενός χταποδιού βρίσκονται στα νεύρα των πλοκαμιών του, τα οποία έχουν περιορισμένη λειτουργική αυτονομία.

Τα πλοκάμια των χταποδιών έχουν ποικιλία αντανακλαστικών δράσεων, που υπάρχουν ακόμα και χωρίς να δέχονται σήμα από τον εγκέφαλο. Τα χταπόδια είναι τα μοναδικά ασπόνδυλα που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να χρησιμοποιούν εργαλεία.

Υπάρχουν τέσσερα τουλάχιστον παραδείγματα φλεβώδους χταποδιού ( Amphioctopus marginatus), τα οποία δεμάτιαζαν φλοιούς καρύδας, που άνθρωποι είχαν πετάξει στη θάλασσα, κάθονταν πάνω τους και αργότερα τα χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο. Τα χταπόδια έχουν πολύ έντονη την αίσθηση της όρασης. Όπως και άλλα κεφαλόποδα, μπορούν να διακρίνουν την πόλωση του φωτός, ενώ η έγχρωμη όραση διαφέρει από είδος σε είδος. Εξαιρετική είναι και η αίσθηση της αφής.

Οι βεντούζες του χταποδιού είναι εξοπλισμένες με χημειοϋποδοχείς κι έτσι το χταπόδι μπορεί να αντιλαμβάνεται ό,τι αγγίζει. Αντίθετα, η ακοή τους είναι περιορισμένη.

Τα χταπόδια έχουν διάφορους τρόπους άμυνας. Ο κύριος τρόπος είναι να κρύβονται και ο συνηθέστερος δευτερεύον τρόπος άμυνας είναι η φυγή.

Άλλοι τρόποι άμυνας είναι η απελευθέρωση μελανιού, το καμουφλάζ και η αυτοτομία (φαινόμενο που παρατηρείται σε διάφορα ζώα να κόβουν από μόνα τους ορισμένα μέρη του σώματός τους, όταν βρεθούν σε κίνδυνο).

Το χταπόδι με τους μπλε δακτυλίους - Όμορφο, αλλά θανατηφόρο:

Είναι μικρό, μόνο 12-20 εκατοστά, χρωματιστό με όμορφους μπλε δακτυλίους που το κάνουν ελκυστικό, ήσυχο. Όμως είναι ένα από τα πιο δηλητηριώδη θαλάσσια πλάσματα. Πρόκειται για ένα χταπόδι, του οποίου το δηλητήριο είναι τόσο ισχυρό ώστε να σκοτώσει άνθρωπο. 

Υπάρχουν τρία ή τέσσερα τέτοια είδη χταποδιών, που ζουν στους κοραλλιογενείς ύφαλους του Ειρηνικού και του Ινδικού ωκεανού. Ξεχωρίζουν από το κιτρινωπό δέρμα τους και τους μαύρους ή μπλε δακτυλίους. Όταν το χταπόδι ενοχλείται ή απειλείται, οι καφέ κηλίδες στο δέρμα του σκουραίνουν και εμφανίζονται οι ιριδίζοντες μπλε δακτύλιοι, οι οποίοι πάλλονται και προειδοποιούν. Τυπικά, 50-60 μπλε δακτύλιοι καλύπτουν την ραχιαία και τις πλευρικές επιφάνειες του μανδύα.

Είναι νυχτόβια πλάσματα και περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας κρυμμένα στη φωλιά τους.

Τρέφονται με μικρά καβούρια και γαρίδες, αλλά και με ψάρια αν καταφέρουν να πιάσουν κανένα. Ορμάνε στο θήραμά τους, το αρπάζουν με τους βραχίονες τους και το οδηγούν στο στόμα τους. Απελευθερώνουν το δηλητήριο τους και παραλύουν το θύμα τους.

Τόσο το αρσενικό όσο και το θηλυκό πεθαίνουν μετά την αναπαραγωγική διαδικασία. Το αρσενικό πεθαίνει αμέσως μετά το ζευγάρωμα. Το θηλυκό γεννά 50-100 αυγά, τα οποία στην συνέχεια φυλάει με την ίδια του τη ζωή, κυριολεκτικά. Δεν τρώει σε όλη τη διάρκεια της κύησης, που διαρκεί 1-2 μήνες κι έτσι στο τέλος της περιόδου κύησης πεθαίνει.

Το χταπόδι με τους μπλε δακτυλίους παράγει ένα δηλητήριο που περιέχει μεταξύ άλλων τετροδοτοξίνη και για το οποίο δεν υπάρχει αντίδοτο. Το δηλητήριο  παράγεται από βακτήρια στους σιελογόνους αδένες του χταποδιού. Παράλυση, αναπνευστική και καρδιακή ανακοπή προκαλούνται άμεσα. Ο θάνατος μπορεί να επέλθει σε λίγα λεπτά, αν δεν υπάρξει άμεση αντιμετώπιση.

Ένα δάγκωμα από ένα τέτοιο χταπόδι μπορεί να παραλύσει εντελώς και να σκοτώσει έναν ενήλικο άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά. Το δηλητήριο του είναι 10 χιλιάδες φορές πιο ισχυρό από το υδροκυάνιο. Ένα μεσαίου μεγέθους χταπόδι έχει αρκετές τοξίνες για να σκοτώσει 26 ενήλικους ανθρώπους με τη μία. Τα δαγκώματά του είναι μικρά και ανώδυνα και πολλά θύματα δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν δηλητηριαστεί, μέχρι να φανούν τα συμπτώματα.