Η γυναίκα μητέρα, πηγή του ανθρώπινου πολιτισμού

Στις αρχές της άνοιξης γινόταν στην αρχαιότητα, οι γιορτές της γονιμότητας που ήταν αφιερωμένες στις μητρικές θεότητες. Και σήμερα, ως επανασύνδεση με την πανάρχαια κληρονομιά της συλλογικής μνήμης της ανθρωπότητας, η μέρα που έχει καθορισθεί να τιμάται η γυναίκα μητέρα, είναι στην αρχή της άνοιξης, σύμβολο της αέναης γέννησης της ζωής.
Όταν οι άνθρωποι έμαθαν να καλλιεργούν τη γη και άρχισε η μόνιμη αγροτική εγκατάσταση σε περιοχές που ήταν εύφορες και η δημιουργία των μόνιμων οικισμών και των πρώτων πόλεων, άρχισε να ισχυροποιείται και η θέση της γυναίκας. 

Η γυναίκα μητέρα που γεννά δημιουργώντας ζωή, ταυτίζεται με τις διαδικασίες της γονιμότητας της γης που γεννά καρπούς, δημιουργώντας συνεχώς νέα ζωή. Οι άνθρωποι είναι τα παιδιά της μιας και εξαρτώνται απ' αυτήν.
Μέχρι τότε, για πολλές χιλιάδες χρόνια, στις περιφερόμενες για την εξασφάλιση τροφής ομάδες κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, τον πρώτο λόγο τον

είχε ο άνδρας, ενώ η γυναίκα απαραίτητη για την επιβίωση και την φροντίδα των παιδιών, αποτελούσε ταυτόχρονα και ένα εμπόδιο στην κίνηση της ομάδας. Ταυτόχρονα με τον ρόλο της γυναίκας αναβαθμίζεται και ο ρόλος των ηλικιωμένων που τώρα πια είναι χρήσιμοι για την κατασκευή εργαλείων και όπλων, την μεταφορά τεχνογνωσίας.
Η γυναίκα θεοποιείται. Η Ιστάρ στη Σουμερία, η Ίσις στην Αίγυπτο, η Κάλι στην Ινδία, η Άρτεμις στην Έφεσο, η Κυβέλη στην Φρυγία, η Ρέα και η Δήμητρα στην Ελλάδα, η Ceres (μια μεταφορά της Δήμητρας) στη Ρώμη.

Η δημοφιλία στους χριστιανικούς χρόνους της Παναγίας είναι μια συνέχεια του τεράστιου κύρους που είχαν οι παλιές γυναικείες θεότητες και η απόδοση τιμής στην γυναίκα-μάνα, αλλά και στον ρόλο της σαν οικείου μεσολαβητή με τον σχετικά απόμακρο και αυστηρό θεό-πατέρα.
Ο ρόλος του άνδρα σαν γονιμοποιού στοιχείου είναι φυσικά παρών στο πάνθεον των αρχαίων πολιτισμών, με τα σύμβολα της γονιμότητας. Τον ταύρο που την μορφή του έχει ο μεγάλος θεός των Φοινίκων ο Βάαλ, όπως και στην Μινωική Κρήτη με 

τον Μινώταυρο και τις γιορτές με τους ταύρους, ένα σύμβολο εξαπλωμένο σε όλη την Μεσόγειο. Η Ευρώπη εξάλλου ταξίδεψε δυτικά από τις ακτές της Συρίας, πάνω στην πλάτη ενός ταύρου. Ο Δίας στους Έλληνες ήταν επίσης, όπως ξέρουμε, ένας κατ' εξοχήν γονιμοποιός θεός, με θεές και θνητές. Το σύμβολο του όφεως, ένα φαλικό σύμβολο, συνόδευε επίσης τις μητρικές θεότητες σε πολλούς πολιτισμούς.
Η μητέρα γη όμως ήταν ταυτισμένη κυρίως με την γυναίκα αλλά με το αρσενικό στοιχείο παρόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλα τα ονόματα των πόλεων ή χωρών είναι θηλυκά. Ενώ τα ονόματα των ποταμών που ποτίζουν την γη για να βγάλει καρπούς είναι αρσενικά.
Οι μονοθεϊστικές θρησκείες που εμφανίζονται στη συνέχεια είναι θρησκείες αυστηρά πατριαρχικές. Γεννιούνται στο σκληρό περιβάλλον των πολεμικών νομαδικών φύλων των άγονων περιοχών, της ερήμου, που ήταν και περιφερόμενοι ποιμένες. Στους περιφερόμενους πολεμιστές οι αρχηγοί είναι άνδρες. Είχαν πατριαρχική δομή και ακολουθούν το ποιμενικό πρότυπο. 

Ένας ποιμενικός λαός επιλέγει ως εργαλείο συνοχής έναν ουράνιο ποιμένα, που τον εκπροσωπούν επίγειοι ποιμένες. Αποστολή του είναι να συγκεντρώνει το ποίμνιο του ώστε να μην διασκορπιστεί. Δεν χωράνε διαφορετικές απόψεις. Επικρατεί ο αδυσώπητος νόμος της ομοιομορφίας. Σ΄αυτό το σκληρό περιβάλλον δεν υπάρχει ανεκτικότητα επειδή και η φύση εδώ δεν είναι ανεκτική με τους ανθρώπους.

Αντίθετα η πόλη συμβολίζεται με την γυναίκα. Στην Παλαιά Διαθήκη η Βαβυλώνα παρομοιάζεται με μια πόρνη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Θεός, ο Γιαχβέ της Παλαιάς Διαθήκης, επιλέγει τον Άβελ που ήταν βοσκός από τον Κάιν που ήταν γεωργός.
Οι νομάδες εποφθαλμιώντας τα αγαθά των πόλεων τις καταλαμβάνανε διατηρώντας τα πρότυπα οργάνωσής τους αλλά μετασχηματιζόμενοι ταυτόχρονα και οι ίδιοι από τις διαφορετικές δομές που δημιουργούνται στην μόνιμη εγκατάσταση και τις πόλεις.
Οι μονοθεϊστικές θρησκείες υποβαθμίσανε τον ρόλο της γυναίκας περιορίζοντάς της αποκλειστικά στην τεκνοποίηση. Η γυναίκα κλίνεται στο σπίτι, όπως ήταν κλεισμένη στην νομαδική σκηνή, για να κάνει παιδιά. "Αυξάνεστε και πληθύνεστε". Ο μονοθεϊσμός ήθελε μεγάλα πλήθη, λέει ο Ρεζίς Ντεμπρέ στο "ο θεός, μια ιστορική διαδρομή".
Η αυτοκρατορία του χριστιανισμού θα απαγορεύσει τη γύμνια, θα κλείσουν τα λουτρά, τα γυμναστήρια, τα πορνεία, τα στάδια, θα σταματήσουν οι ολυμπιακοί αγώνες. Τώρα προέχει ο ασκητισμός, η μετάνοια, η αυτοτιμωρία. 

Ο ερωτισμός σιγεί.

Ο Απόστολος Παύλος επιβάλλει στις γυναίκες να μην μιλούν στις συνελεύσεις και δεν τους επιτρέπει να διδάξουν. Η Εύα είναι καταραμένη, υπεύθυνη για όλα τα δεινά των απογόνων του Αβραάμ. Πλάστηκε από το πλευρό του Αδάμ που αυτός, ο άνδρας, έγινε κατ' εικόνα του Θεού. Στους απογόνους του δεν εμφανίζονται γυναίκες, είναι σαν να μην υπάρχουν.
Η σημερινή νοικοκυρά είχε τον αρχέτυπό της στην γυναίκα που έμενε στη σκηνή και μοναδική της φροντίδα ήταν τα παιδιά. Όλη η υπόλοιπη κοινωνική ζωή ήταν υπόθεση των ανδρών.
Η γυναίκα όμως συνέχισε να είναι ταυτισμένη με την φύση αλλά στις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν, η φύση είναι κάτι μιαρό. Η mater, μητέρα, είναι η ύλη και η ύλη είναι κατώτερη από το πνεύμα που το εκπροσωπεί ο άνδρας.

Οι μάγισσες που κυνηγήθηκαν και κάηκαν κατά χιλιάδες στις ουρές του Μεσαίωνα, θεωρήθηκαν απομεινάρια της λατρείας των πανάρχαιων γυναικείων θεοτήτων και τελετουργιών που αφορούσαν την γονιμότητα και την σχέση με την φύση. Αν και ο καθολικισμός κρατά μια διφορούμενη στάση απέναντι στη γυναίκα, την αντιμετωπίζει σαν κάτι ανάμεσα σε άγγελο και πόρνη, αγία και μάγισσα.
Σήμερα η γυναίκα ξανακατακτά τη θέση της στον κόσμο, τα πατριαρχικά, πατερναλιστικά πρότυπα υποχωρούν μαζί με τις πατριαρχικές θρησκείες κι αυτός είναι ένας παράγοντας που μαζί με άλλους θα καθορίσει το νέο στάδιο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ξαναγυρνώντας στην Ρέα που σύμφωνα με τον μύθο έσωσε τα παιδιά της από τον Κρόνο που τα έτρωγε, μπορούμε να κάνουμε μια ερμηνεία αυτού του μύθου συνδέοντάς τον με το κανιβαλιστικό παρελθόν της ανθρωπότητας και την χαλιναγώγηση του με τον καθοριστικό ρόλο της γυναίκας μητέρας στην μόνιμη αγροτική εγκατάσταση. Ο Κρόνος είναι αυτός που τρώει τα παιδιά του. Η Ρέα είναι αυτή που τα σώζει. Ο Δίας σηματοδότησε το πέρασμα στις καινούργιες κοινωνικές συγκροτήσεις.