Η ιστορία του Μέγα Βασιλείου

Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς ο Αϊ-Βασίλης ανάγεται στον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος έζησε στη Καππαδοκία της Μικράς Ασίας και αφιέρωσε όλη του σχεδόν τη ζωή στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο, ήταν πολύ δυναμικός, ενώ θεωρείται στη παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής αλλά και πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας (Βασιλειάδα) και δεινός θεολόγος.

Στην πραγματικότητα, ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε αυστηρός ασκητής, πολύ ψηλός και πολύ αδύνατος, είχε χλωμό σκούρο δέρμα και κοντά μαλλιά και μακριά μαύρα μαλλιά και γένια, σκούρα μάτια και ερευνητική ματιά. Ήταν φιλάσθενος, είχε προβλήματα υγείας και υπέφερε από το ανυπόφορο κρύο και το βαρύ χειμώνα της Καππαδοκίας. 

Ο παππούς του ήταν μάρτυρας, ο αδελφός του Γρηγόριος ήταν επίσκοπος Νύσσης, ο αδελφός του Πέτρος επίσκοπος Σεβαστείας και ο αδελφός του Ναυκράτιος ασκήτευε στην έρημο του Πόντου και πέθανε σε ηλικία μόλις 27 χρόνων. Ο ίδιος ήταν επίσκοπος Καισαρείας. 

Οι αδελφές του ήταν όλες αφιερωμένες στον Θεό και η μία από αυτές ήταν η Αγία Μακρίνα, η οποία και επηρέασε τον Αη Βασίλη να στραφεί στην χριστιανική πίστη. Τον πατέρα του τον έλεγαν και αυτόν Βασίλειο και ήταν δικηγόρος, ενώ μητέρα του ήταν η Εμέλεια, μία σοφή και άγια γυναίκα. Γεννήθηκε στην Καισάρεια το 330 μ.Χ. 

Μετά τις πρώτες σπουδές του στην Καισάρεια μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου διδάχτηκε από τον περίφημο εθνικό ρήτορα Λιβάνιο. Σε ηλικία 22 ετών ήρθε στην Αθήνα, για πανεπιστημιακές σπουδές με συμφοιτητές τον φίλο του Γρηγόριο Ναζιανζηνό και τον Ιουλιανό, τον μετέπειτα αυτοκράτορα. Σπούδασε φιλολογία, μαθηματικά, φιλοσοφία, ρητορική, ηθική, αστρονομία, γεωμετρία, διαλεκτική.

Λόγω του σημαντικότατου έργου του, ο Άγιος Βασίλειος ονομάστηκε Μέγας. Μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς. Ίδρυσε το πτωχοτροφείο και νοσοκομείο "ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΑ" σε μια πόλη 30.000 κατοίκων. Οργάνωσε την ελεημοσύνη και τη φιλανθρωπία στην επαρχία του, έφτιαξε κοντά στην Καισάρεια μια ολόκληρη πόλη από φιλανθρωπικά ιδρύματα, γηροκομεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ορφανοτροφεία και καθιέρωσε την διανομή αγαθών τροφίμων, ρούχων, χρημάτων και κάθε είδους βοήθειας σε φτωχές οικογένειες απόρων. 

Σπουδαία ήταν και η συγγραφική του εργασία. Έγραψε δογματικά, ασκητικά, ηθικά, παιδαγωγικά έργα καθώς και ομιλίες, κηρύγματα και επιστολές. Κήρυξε την ελληνοχριστιανική παιδεία, στηριζόμενη στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα. Συμπλήρωσε με ευχές την Θεία Λειτουργία. Διακρίθηκε για το ήθος του, τη σοβαρότητα και την αξιοπρέπειά του, καθώς επίσης για την ευσέβειά του, για την καλοσύνη και την ανθρωπιά του και παρέμεινε μέχρι το τέλος ακλόνητος στις αρχές και στα πιστεύω του.

Απεβίωσε από ασθένεια σε ηλικία 48 ετών, τον Δεκέμβριο του 378 μ.Χ και κηδεύτηκε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ και έτσι το όνομα του συνέπεσε με τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς από τους Ορθοδόξους, ενώ οι Καθολικοί έχουν τον Αγιο Συλβέστρο, οι Άγγλοι τον St. Nikolas κ.λ. Την μνήμη του Αγίου ή Μέγα Βασιλείου την γιορτάζουμε δύο φορές μέσα στον Ιανουάριο, καθώς εκτός από την Πρωτοχρονιά την γιορτάζουμε και στις 30 του μηνός με τους Τρεις Ιεράρχες.

Αυτή η ημερομηνία, ημέρα θανάτου του, διατηρούμενη στη παράδοση, θεωρήθηκε απ' όλους τους χριστιανικούς λαούς ότι φέρνει ευλογία και καλή τύχη στη νέα χρονιά. 

Γι' αυτό και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς περιμένουμε όλοι τον Άγιο Βασίλη να ευλογήσει τα σπιτικά μας και να πάρει το δικό του κομμάτι από την βασιλόπιτα. Στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, πέρα από τα παινέματα, κύριο πρόσωπο είναι ακριβώς ο Μέγας Βασίλειος για το έργο του οποίου γίνεται υπενθύμιση στον σπιτονοικοκύρη ώστε να το επαναλάβει επ' ωφελεία βεβαίως των παιδιών που ψάλλουν τα κάλαντα.

Στη Δύση το πρόσωπο του Αγίου Βασιλείου έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου που φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Στην ιστορία του Αγίου Νικολάου οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοιχεία των δικών τους παραδόσεων (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες, ξωτικά κλπ), μια κουλτούρα που τον συνοδεύει μέχρι και σήμερα. Για τις χώρες της Δύσης αυτός που φέρνει τα δώρα στους φτωχούς και τα παιδιά είναι ο Άγιος Νικόλαος ή Santa Clause, τον οποίο στην Ελλάδα γιορτάζουμε στις 6 Δεκεμβρίου και τον θεωρούμε προστάτη των Ναυτικών. Έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος του Σάντα Κλάους, ενός ευτραφούς τύπου με στρογγυλά γυαλιά λευκά γένια, κόκκινη στολή και μαγικές ικανότητες, ο οποίος κατοικεί στο Βόρειο Πόλο και περιστοιχίζεται από νεράϊδες του χιονιού και ξωτικά. 

Στα ελληνικά δεδομένα η μετατροπή αυτή φαίνεται να πέρασε περίπου στη δεκαετία του 1950-1960, κυρίως στον αστικό πληθυσμό, από τους «συγγενείς» μετανάστες που με τις ευχητήριες κάρτες τους εισήγαγαν τον «Δυτικό» Άϊ-Βασίλη.

Ο Άγιος Νικόλαος εικονογραφείται στην ορθόδοξη παράδοση, ως γέροντας, ασπρογένης επίσκοπος και επειδή την πρώτη του Γενάρη γιορτάζει ο Άγιος Βασίλειος και συνηθίζουμε να προσφέρουμε δώρα την Πρωτοχρονιά, συνδυάστηκε το όνομα του εορτάζοντος Αγίου Βασιλείου με τη μορφή του άλλου Αγίου, του Αγίου Νικολάου, ο οποίος θεωρείται στη Δύση ως ο καλός παππούς Άγιος, που μοιράζει τα δώρα.